Oleh Wilfred Madius Tangau
PANDANGAN: Saya menyeru Jemaah Menteri agar mengarahkan Bahagian Hal Ehwal Undang-undang (BHEUU) menyediakan satu kertas hijau mengenai Akta Parlimen Penggal Tetap (FPTA) yang dibahaskan sekarang.
Tidak seperti kertas putih yang menunjukkan komitmen kerajaan dan rancangan terperinci untuk dasar atau pembaharuan tertentu, kertas hijau memudahkan perbincangan awam dengan memberikan maklumat yang betul tentang pelbagai cadangan bagi mendapatkan maklum balas orang ramai tanpa memberi komitmen kepada kerajaan untuk sebarang cadangan.
Oleh itu, kertas hijau mempunyai dua kelebihan penting berbanding dengan kajian komprehensif yang membawa kepada kedudukan kerajaan. Pertama, ia adalah undangan terbuka untuk semua lapisan masyarakat menyumbang kepada perbahasan secara bermaklumat dan fakta. Kedua, ia boleh mengelakkan kelewatan yang panjang yang membolehkan pengumpulan maklumat salah. Kertas hijau mengenai FTPA harus merangkumi aspek berikut untuk memudahkan perbincangan termaklum dan menghapuskan maklumat yang salah.
(a) Apakah varian undang-undang FTPA yang digunakan di dunia? Apakah ciri utama yang membezakan varian ini? Apakah pertimbangan yang membawa kepada undang-undang ini? Bagaimanakah pelaksanaannya sehingga kini?
(b) Apakah model alternatif yang boleh diguna pakai untuk Malaysia? Apakah parameter daripada varian global yang perlu dipertimbangkan? Sebarang inovasi perlu untuk disesuaikan dengan keadaan negara kita?
(c) Bagi model alternatif yang boleh dipertimbangkan oleh Malaysia. Bagaimanakah setiap satu daripadanya akan menjejaskan kuasa dan fungsi Yang di-Pertuan Agong, perdana menteri, parti politik dalam kerajaan, dan ahli parlimen?
Varian FTPA telah dilaksanakan dalam beberapa dekad di negara-negara demokrasi seperti Norway, Sweden, Kanada, Scotland, Wales, Ireland Utara, Australia, Jerman, dan tidak terhad kepada United Kingdom (UK) kerana ramai yang mempunyai salah tanggapan, dengan banyak literatur penyelidikan, kertas hijau mungkin akan dibentangkan di Dewan Rakyat sebelum sesi pertama pada 2024 berakhir pada 27 Mac ini. Saya amat bimbang dengan dua jenis maklumat salah, yang mungkin didorong oleh pemahaman yang terhad atau kecenderungan ideologi, mungkin mendominasi perdebatan sehinggakan FTPA mungkin tidak dapat dilaksanakan secara politik walaupun Kerajaan mahukannya kemudian.
Jenis maklumat salah pertama menegaskan bahawa FTPA pasti akan menjejaskan kuasa budi bicara Yang di-Pertuan Agong dalam tidak memenuhi permintaan perdana menteri untuk pembubaran awal Parlimen di bawah Perkara 40(2)(b), seperti yang dilakukan FTPA UK. Pernyataan sedemikian mengabaikan cadangan Bersih dan Projek SAMA yang mengelak sepenuhnya pindaan perlembagaan dan membiarkan kuasa diraja tidak disentuh. Maklumat salah ini jelas boleh membimbangkan ramai pengundi Melayu-Islam, yang menentang keras Konvensyen Antarabangsa Mengenai Penghapusan Segala Bentuk Diskriminasi Kaum (ICERD) pada 2018 dan Statut Rom Mahkamah Jenayah Antarabangsa (ICC) pada 2019.
FTPA memberi manfaat kepada wilayah dan parti Borneo
Jenis maklumat salah kedua menyasarkan golongan elit politik dan orang awam Sabah dan Sarawak. Beberapa pemimpin pendapat cuba menimbulkan tanggapan bahawa FTPA akan menghidupkan semula gabungan hegemoni baharu seperti Barisan Nasional, sehingga Sabah dan Sarawak akan kehilangan kuasa tawar-menawar yang lebih kuat yang mereka nikmati sejak 2018. Bagi pemimpin pendapat ini, kestabilan politik negara dan kepentingan serantau wilayah Borneo sudah pasti merupakan permainan sifar. Mereka bimbang Kerajaan Madani akan menjadi terlalu kuat dan oleh itu, FTPA mesti dihentikan.
Sebagai ahli parlimen penggal kelima dari Sabah, yang menyaksikan dan mengalami pergolakan politik sejak Langkah Sheraton dari dalam, izinkan saya menyenaraikan tiga faedah yang boleh dibawa oleh FTPA yang digubal dengan baik kepada parti-parti berasaskan Borneo dan seterusnya, Sabah dan Sarawak. Pertama, FTPA mesti, dalam satu pakej, memerlukan pindaan kepada Perintah Tetap Dewan Rakyat kepada mengutamakan usul tidak percaya dan yakin. Jika mana-mana kerajaan persekutuan pada masa hadapan menjejaskan kepentingan Sabah dan Sarawak, parti-parti yang berpangkalan di Borneo boleh dengan mudah bergerak untuk menggulingkan kerajaan di Dewan Rakyat.
Seperti yang kita saksikan di bawah kepimpinan Tan Sri Azhar Harun, urusan kerajaan diutamakan dan usul tidak percaya tidak pernah boleh dibahaskan.
Kedua, FTPA akan menutup pintu pengumpulan dan pengiraan akuan berkanun (SD) secara kekal oleh ahli parlimen, menghidupkan semula status quo sebelum 2009 (di Perak). Permainan bayang-bayang SD menjejaskan bukan sahaja kestabilan politik negara, tetapi juga parti individu dalam rundingan pembentukan kerajaan.
Kerana SD, UMNO hampir kehilangan 10 undi dalam rundingan antara parti pasca-Pilihan Raya Umum ke-15. Bagaimanakah Gabungan Parti Saarwak (GPS) dan pihak lain yang berpangkalan di Borneo boleh mendapat manfaat daripada memastikan pintu SD terbuka? Ketiga, FTPA akan menghalang perdana menteri untuk mendapatkan persetujuan diraja untuk pembubaran awal sesuka hati. Beliau memerlukan sokongan dua pertiga daripada Dewan Rakyat. Ini bermakna perdana menteri tidak boleh memanggil pilihan raya awal pada masa yang tidak menguntungkan GPS, Gabungan Rakyat Sabah (GRS) dan parti Borneo yang lain.
Masa untuk mempertimbangkan FTPA peringkat negeri
Jika kita boleh mempunyai FTPA yang digubal dengan baik yang sesuai dengan keperluan Malaysia, kenapa perlu dihadkan kepada Parlimen Persekutuan, dan tidak diperluaskan ke semua 13 Dewan Undangan Negeri (DUN)? Yang terakhir ini sudah tentu merupakan keputusan yang dibuat oleh setiap negeri, tidak dikenakan seperti dalam kes undang-undang antilompat.
Jika kita mempunyai undang-undang FTP untuk Sabah, melainkan kerajaan negeri pimpinan GRS kehilangan majoriti (hampir mustahil) atau dua pertiga daripada ADUN menyokong pembubaran awal, DUN Sabah ke-16 akan berlangsung sehingga tengah malam 25 Oktober 2025. Apa salah dengan kepastian sedemikian? Apakah faedah yang rakyat Sabah nikmati dengan khabar angin tentang pilihan raya awal?
Dengan kertas hijau, setiap negeri boleh mengadakan perbincangan mengenai perkara itu untuk Parlimen dan DUN mereka sendiri. Putrajaya harus menyedari pembuatan keputusan atas – keputusan asas dibuat dahulu, penglibatan peringkat negeri kemudian – boleh menjemukan, terutamanya bagi rakyat Sabah dan Sarawak. Kita sudah bosan hanya disuruh berpihak. Kami mahukan peranan aktif dalam perbincangan. Dengan kertas hijau, kami rakyat Sabah dan Sarawak boleh menganjurkan perbahasan termaklum kami dan menetapkan agenda kami sendiri.
Memandangkan sifat masyarakat kita yang sangat berpecah-belah, kertas hijau harus dijadikan amalan standard untuk memperkenalkan perdebatan umum mengenai sebarang pembaharuan yang mungkin boleh memecah-belah. Kerajaan bijak untuk tidak menolak FTPA sebelum konsensus merentas parti muncul. Walau bagaimanapun, adalah berbahaya untuk menggunakan pendekatan tunggu dan lihat pada wacana awam tanpa input kerajaan. Kita mesti belajar daripada pengajaran dalam ICERD dan Statut Rom.
Jika kerajaan tidak menetapkan parameter untuk perbincangan yang rasional, jurang maklumat untuk orang awam akan dieksploitasi oleh usahawan politik dan operasi politik yang mungkin tidak mengakui kesesatan mereka.
Empat tahun selepas Malaysia menarik diri daripada Statut Rom, Gaza tercetus, dan Malaysia tidak boleh merujuk Israel ke Mahkamah Jenayah Antarabangsa (ICC) atas jenayah perangnya di Gaza, seperti yang dilakukan oleh Afrika Selatan.
Jika kita akhirnya memilih untuk tidak mempunyai FTPA, itu harus menjadi pilihan yang sedar berdasarkan nilai: majoriti dan autonomi ahli parlimen individu dalam pembentukan kerajaan, bukan kerana kebimbangan yang tidak berasas bahawa ini akan melemahkan raja berperlembagaan atau kuasa tawar-menawar wilayah dan parti Borneo.
Datuk Seri Panglima Wilfred Madius Tangau ialah Ahli Parlimen Tuaran; Presiden Emeritus UPKO dan Pengerusi Yayasan Wisdom